Palio tại Siena là một trong những lễ hội nổi tiếng lâu đời nhất của Ý. Mọi người từ khắp nơi trên thế giới đến đây để xem cuộc trình diễn ngoạn mục này. Ước tính vào lúc cao điểm của lễ hội, có khoảng 60.000 khán giả tập trung tại quảng trường. TV cũng truyền trực tiếp trên diện rộng để hàng trăm triệu người trên thế giới có thể theo dõi trải nghiệm khó phai này.
Từ đầu giờ chiều, đám đông khán giả tập trung tại trung tâm quảng trường để có điểm quan sát tốt; số khác thậm chí còn leo lên mái nhà ngắm cho rõ. Những ai sống trong căn hộ có cửa sổ nhìn ra quảng trường đều rất may mắn vì đó là góc nhìn tuyệt vời mà không phải chi trả gì. May mắn không kém là những người bạn được mời đến theo dõi sự kiện. Để có vị trí ngồi cao nhất trên quảng trường, nơi có thể chiêm ngưỡng cuộc đua một cách hoàn hảo, người ta cần phải đặt trước. Và mặc dù giá rất đắt, nhu cầu luôn cao hơn số lượng chỗ sẵn có.
Palio có nguồn gốc rất xa xưa; có lẽ bắt đầu vào năm 1200, khi Siena được chia thành nhiều quận nhỏ. Ban đầu, đó là cuộc cạnh tranh giữa những quý tộc với nhau, họ cưỡi ngựa chiến từ ngoại ô thành phố đến trước nhà thờ, trong khi người dân hai bên đường cổ vũ đại diện quận của họ.
Bắt đầu từ năm 1656, nhiều điều đã thay đổi: Palio không còn dành riêng cho quý tộc nữa và được tổ chức trong quảng trường, mà ngày nay nhiều quy tắc vẫn còn hiệu lực. Ví dụ, vào năm 1729, thành phố được chia thành 17 quận (l’Aquila, il Bruco, la Chiocciola, la Civetta, il Drago, la Giraffa, l’Istrice, il Leocorno, la Lupa, il Nicchio, l’Oca, l’Onda, la Pantera, la Selva, la Tartuca, la Torre, Valdimontone – Đại bàng, Sâu bướm, Ốc sên, Cú, Rồng, Hươu cao cổ, Nhím, Kì lân, Sói cái, Vỏ sò, Ngỗng, Làn sóng, Báo đen, Rừng hoang, Rùa, Tòa tháp, Cừu đực), nhưng bởi những tai nạn vì lý do số lượng người tham gia quá đông, giờ đây chỉ có 10 người luân phiên được bước vào cuộc đua thực sự.
Công tác chuẩn bị kéo dài nhiều tháng và có sự tham gia của tất cả mọi người. Giai đoạn căng thẳng nhất bắt đầu vào bốn ngày trước cuộc đua, khi những chú ngựa được đưa đến quảng trường để khảo sát, và 10 chú xuất sắc nhất sẽ được ghép đôi với quận khác bằng cách rút thăm. Kể từ thời điểm đó, mỗi chú ngựa được nhốt trong chuồng chuyên biệt, nơi được kiểm soát nghiêm ngặt để tránh bị đánh cắp hoặc có kẻ thù nào đó cho ăn hay uống chất độc.
Vào đầu giờ chiều của hội đua Palio, chú ngựa được đưa đến nhà thờ của quận, trong một nghi lễ rất đặc biệt: sau khi người cưỡi ngựa hôn thánh giá, linh mục sẽ ban phước cho ngựa và chúc chú “Hãy xuất trận và khải hoàn”! Những người có mặt lắng nghe trong tiếng thở, sau đó hát những bài ca cầu phước lành cho đội mình còn đối thủ thì thảm bại!
Vào 18h là lễ rước lịch sử, trong đó đại diện của 10 quận diễu hành với cờ riêng và hàng trăm chú chim bồ câu được phóng sinh, trong khi tiếng chuông tháp vang lên inh ỏi.
Và cuối cùng là cuộc đua: các nài ngựa cố gắng điều khiển barbero (tên của những chú ngựa chạy đua trong Palio) xuất phát thuận lợi, thường mang tính quyết định cho chiến thắng. Khi mọi thứ đã sẵn sàng, dây thừng được hạ xuống và… xuất phát! Các chú phải thực hiện ba vòng dài 333m theo một lộ trình rất bất thường hình vỏ sò; và điểm nguy hiểm nhất chính là khúc cua San Martino, nơi thường xuyên xảy ra những cú ngã thảm khốc. Để tránh hậu quả bi thảm, các đường cong được phủ bằng nệm hoặc vật liệu mềm khác.
Theo truyền thống, chiến thắng cũng có thể được trao cho chú ngựa đơn độc, tức là vẫn vượt qua vạch đích khi nài ngựa bị ngã trước đó. Điều quan trọng là quận giành giải Palio mà nhiều người mong muốn, với phần thưởng là tấm cờ phướn được thêu và vẽ bởi một nghệ sĩ khác nhau theo từng năm, tốt nhất là quê ở Siena.
Palio diễn ra hai lần một năm, vào ngày 4 tháng 7 và ngày 16 tháng 8, và ai thắng cả hai cuộc đua trong cùng một năm, điều cực kì hiếm hoi, được gọi là vang dội. Cho đến nay, quận giành được nhiều chiến thắng nhất là Oca (Ngỗng), với 60 chức vô địch, đầu tiên vào năm 1644, cuối cùng vào năm 1996.
Đây không phải là một cuộc thi thể thao thực sự; trên thực tế, các đối thủ có thể cản trở nhau bằng mọi cách, điều quan trọng không phải là tham gia, như De Courbertin đã dạy, mà là giành chiến thắng!
Cuối cùng, những người chiến thắng ôm nhau cười, khóc và hét lên vui sướng mà không nghĩ đến sự tức giận và thất vọng của đối thủ, đặc biệt là vị trí thứ hai. Thực tế, vị trí thứ hai cũng chỉ có giá trị như vị trí cuối cùng, vì chỉ người chiến thắng duy nhất mới giành được giải thưởng.
Thông thường để ăn mừng, một bữa tiệc hoành tráng ngoài trời được tổ chức ở quảng trường, và đến cả chú ngựa cũng được mời dự! Bữa tiệc diễn ra triền miên thâu đêm.
