Nước Ý có khoảng 250.000 họ; theo các nhà nghiên cứu, đây là minh chứng một nền văn hóa phong phú. Trên thực tế, trong nhiều thế kỷ, Ý là nơi gặp gỡ của những nền văn minh và văn hóa khác nhau, và mỗi nền văn hóa đều để lại bằng chứng thú vị về sự hiện diện của mình trong nghệ thuật, truyền thống, ẩm thực và thậm chí trong cả tên họ!
Theo nghiên cứu sự phân bố địa lý của họ thông qua danh bạ điện thoại, các họ phổ biến là Rossi, tiếp theo là Russo, Ferrari, Esposito, sau đó đến Bianchi.
Những họ đầu tiên của Ý ra đời vào thế kỷ X, khi công chứng viên phải lập chứng thư chính thức (cho việc bán hoặc tặng), ghi lại tên của người mua và người bán, tên của cha, nơi cư trú; và để nhận dạng tốt hơn, cần ghi thêm cả nghề nghiệp hoặc biệt hiệu, chẳng hạn: Valerius filius Antonii de Venetia, longus (Valerius con trai của Antonii de Venetia, khổ người cao lớn).
Theo thời gian, công chứng viên chỉ viết một trong những yếu tố này bên cạnh tên, và do đó trở thành họ.
Nhiều người lấy họ theo thành phố nguyên quán, ví dụ Franco Trapani, Angelo Palermo; những người khác thì lấy tên của cha và đổi âm cuối sang “i”: Dante Alighieri, tức là con trai của Alighiero, hoặc Angeli, Lorenzi, Martini, Rinaldi, Arnoldi, công thức này được áp dụng chủ yếu ở phía bắc miền trung.
Ở miền nam, họ thường đứng trước “di” hoặc “de”, như di Carlo, de Pasquale và nhiều tên bắt nguồn từ biệt danh: Grassi, Storti, Sordi, Piccoli, Brutti, Gobbi, Muti, Vecchi (Béo, Méo, Điếc, Bé, Xấu, Gù, Câm, Già).
Từ họ của một người có thể biết nơi xuất xứ của gia đình; cùng một nghề, chẳng hạn như nghề thợ rèn, lại tạo ra những họ khác nhau giữa các vùng: Ferrari ở Lombardia, Ferrario ở Piemonte, Ferreri ở Emilia, Fabbri ở Toscana, Favero ở Veneto.
Có những họ mang nguồn gốc phương ngữ điển hình, chẳng hạn Marangón theo phương ngữ Venezia có nghĩa là thợ mộc hoặc Ruiu theo phương ngữ Sardegna có nghĩa là màu đỏ.
Những người khác có họ nguồn gốc nước ngoài, thậm chí rất cổ xưa, chẳng hạn Sgro (“mạnh mẽ” trong tiếng Hy Lạp), trong khi Crì (“to lớn” trong tiếng Hy Lạp), Diaz và Rivera có nguồn gốc Tây Ban Nha, Renzo nguồn gốc Albania, Sciascia nguồn gốc Ả-rập.
Những loại rau phổ biến (Aglio, Cipolla, Finocchio, Melone, Zucca, Fico – Tỏi, Hành tây, Thì là, Dưa, Bí ngô, Vả) đến từ người Celt hoặc người Đức, bởi thiên nhiên và thực vật có tầm quan trọng lớn lao đối với những dân tộc đó, chẳng hạn quả bí ngô có sức mạnh kỳ diệu theo quan niệm của người Celt.
Nhiều họ được gán cho trẻ sơ sinh ngoài giá thú bị bỏ rơi tại trại trẻ: Esposito, Trovato, Degli Esposti, Innocenti, Diotallevi (Trẻ bị bỏ rơi ở trại trẻ, Tìm thấy, Của trại trẻ, Vô tội, Chúa giải thoát cho con); họ Rossi cũng được sử dụng cho mục đích này, đó là lý do tại sao nó rất phổ biến.
Ngoài ra, có những họ mang nguồn gốc Do Thái, như Levi, Segre, Cohen.
Nhiều người không thích họ của mình, cho rằng nó lố bịch hoặc thậm chí gây khó chịu, và do đó, mỗi năm có hàng trăm người đâm đơn yêu cầu được đổi họ.
Cơ mà, thực ra những người mang họ Suino, Porco, Vacca (Heo, Lợn, Bò) đâu có tội lỗi gì?
